Restoration of the polychrome of the parish church of Our Lady of Sorrows in Marianskie Porzecze

openaccess, Vol. 627 (11) 2024 / poniedziałek, 25 listopada, 2024

Renowacja polichromii kościoła parafialnego Matki Bożej Bolesnej w Mariańskim Porzeczu

(Open Access)

DOI: 10.15199/33.2024.11.22

citation/cytuj: Matyszewska-Fuszara K., Woszczenko K. Restoration of the polychrome of the parish church of Our Lady of Sorrows in Marianskie Porzecze. Materiały Budowlane. 2024. Volume 627. Issue 11. Pages 179-188. DOI: 10.15199/33.2024.11.22

The restoration of the polychromes in the historic parish church of Our Lady of Sorrows in Marianskie Porzecze was discussed. Analyses were conducted using handwritten sources, source literature, private communications, and a photographic inventory of the building. The church is an example of Baroque wooden architecture in the Mazovian Voivodeship. Built on a Latin cross plan in 1776, it features three naves. Over the years, the church has undergone several restorations, both exterior and interior. Currently, restoration work is focused on the Baroque illusionistic polychromes that cover nearly the entire church interior. The state of the restoration as of March 2024 is presented, with an analysis of the materials and techniques employed in contemporary conservation work, highlighting similarities and differences compared to those used in earlier restorations. Thoughtful use of available materials and technologies is essential for preserving the historic structure's original character.

Omówiono renowację polichromii zabytkowego kościoła parafialnego Matki Bożej Bolesnej w Mariańskim Porzeczu. Analizy przeprowadzono z wykorzystaniem źródeł rękopiśmiennych, literatury przedmiotu, komunikatów prywatnych oraz inwentaryzacji fotograficznej obiektu. Kościół jest przykładem barokowej architektury drewnianej na terenie województwa mazowieckiego. Został wzniesiony na planie krzyża łacińskiego w 1776 r.; ma trzy nawy. Dotychczas przeszedł kilka renowacji na zewnątrz i wnętrz. Obecnie prowadzona jest renowacja barokowych iluzjonistycznych polichromii, pokrywających praktycznie całe wnętrze kościoła. Przedstawiono stan renowacji na marzec 2024 r. Analiza prezentuje stosowane w trakcie współczesnych prac konserwatorskich materiały i techniki oraz różnice i podobieństwa między nimi a użytymi wcześniej. Przemyślane korzystanie z dostępnych na rynku materiałów i technologii jest kluczowe dla zachowania pierwotnego charakteru materii zabytkowej.
polychrome; sacred architecture; restoration; heritage; illusionistic painting.

polichromia; architektura sakralna; renowacja; zabytek; malarstwo iluzjonistyczne.
  1. Krajewski J, Maciejewski M (red.). Kościół w Mariańskim Porzeczu. Iluzjonistyczne malarstwo baroku. Drewniany skarb Mazowsza. Przasnysz: Wydawnictwo Rzymskokatolickiej Parafii Matki Boskiej Bolesnej Goźlin; 2017.
  2. Karta ewidencyjna zabytków architektury i budownictwa nr 20/88 z 23.10.1957.
  3.  Piwocki K. Lublin. Restauracja malowideł w kościółku drewnianym w Goźlinie (pow. Garwoliński). Biuletyn Naukowy. 1933; 4: 237.
  4. Piwocki K. Kościół w Goźlinie i jego polichromja. In: Dąbkowski P (red.). Sprawozdania Towarzystwa Naukowego we Lwowie. Lwów: Wydawnictwo Towarzystwa Naukowego we Lwowie. 1935; 37 – 39.
  5. Galicka I, Sygietyńska H. Jan Niezabitowski –malarzmariański. Biuletyn Historii Sztuki. Warszawa: 1974; Rok XXXVI. Nr 3: 269 - 280.
  6. Galicka I, Sygietyńska H. Najcenniejsze zabytki województwa siedleckiego. Szkice Podlaskie. 1986; 2: 133 – 148.
  7. Karpuk W. Brat Franciszek Niemirowski (1734 – 1795) – malarz mariański okresu późnego baroku w Polsce. Biblioteka Mariańska (online). https://padrimariani.org/biblioteka-marianska-inne-artykuly-i-archiwa/ (dostęp 23.03.2024).
  8. Ślesiński W. Rekonstrukcja jako metoda w konserwacji zabytków ruchomych. Ochrona Zabytków. 1993; 46/3(182): 223 – 225.
  9. Jędrzejewska H. Zagadnienia metodologiczne w dziedzinie rekonstrukcji zabytków. Ochrona Zabytków. 1979;32/4(127): 287 – 295.
  10. Dokumentacja konserwatorska prac wykonanych przy założeniu ołtarzowym w kościele parafialnym w Porzeczu Mariańskim. Warszawa. 1985.
  11. Dokumentacja konserwatorska z prac przy polichromii w prezbiterium kościoła parafialnego w Porzeczu Mariańskim (Goźlinie).Warszawa. 1986.
  12. Rozmowa z Andrzejem Mrozowskim 10.03.24.
  13.  Polochromia. Słownik Języka Polskiego PWN (online), https://sjp. pwn. pl/slowniki/polichromia (dostęp 11.03.24).
  14.  Kubalska-Sulkiewicz K. i inni (red.). Słownik terminologiczny sztuk pięknych. Wydanie Czwarte. Warszawa: PWN; 2003.
  15.  Ksawery Potocki. In: Polski słownik biograficzny. Tom 26. Warszawa: 1981.
  16.  Brykowski R. Czajnik M. Rada do spraw Konserwacji Zabytków i Współczesnej Sztuki Sakralnej. Ochrona Zabytków. 1978; 31/2 (121): 139.
  17.  Archiwum Państwowe w Radomiu. Zespół: Zarząd Rolnictwa i Dóbr Państwowych. Sukcesje. Sygn. 13911. Dowody do Spisu majątku duchownego Kościoła i Klasztoru w Goźlinie sporządzonego 1859 roku; Inwentarz Kościoła i Klasztoru Goźlińskiego Xięży Maryanów. Spisany Roku 1811. Dnia 11. Marca: 58 – 59.
  18.  Stępień D. Tempera żółtkowa jako technika w malarstwie sztalugowym, według dawnych przekazów i twórczości wybranych współczesnych artystów. Warszawa: Repozytorium Akademii Sztuk Pięknych w Warszawie; 2010.
  19. Boba-Dyga B. Odkrycie, konserwacja i rekonstrukcja zabytkowej polichromii Mario Ceradiniego i Mariana Strońskiego w kościele salezjanów pw. św. Józefa w Przemyślu. In: Gocko J, Trojanowska M., editors. Historia, tożsamość, kultura. 100-lecie salezjańskiej Parafii Świętego Józefa w Przemyślu. Warszawa-Przemyśl: Towarzystwo Naukowe Franciszka Salezego. Muzeum Narodowe Ziemi Przemyskiej; 2023. pp. 259 – 271.
  20.  Roznerska M, Rozłucka Z. Badania nad utrwalaniem pudrujących się malowideł ściennych spoiwami z wybranych żywic akrylowych. Acta Universitatis Nicolai Copernici. Zabytkoznawstwo i Konserwatorstwo. 1993; 20 (265): 173 – 193.
  21.  Szczepińska K. Historycznie stosowane impregnaty do wzmacniania zniszczonego drewna polichromowanego – próba przeglądu. Część II: Impregnaty syntetyczne. Zabytkoznawstwo i Konserwatorstwo. Toruń. 2015; XLVI: 471 – 510.
  22.  Maślak A, Święch J, Wilbik E. Poradnik translokacji zabytkowych budynków drewnianych. Ciechanowiec-Kraków-Toruń: Krajowym Program Ochrony Zabytków i Opieki nad Zabytkami na lata 2019 – 2022; 2022.
  23.  Soldenhoff B. Wzmacniane drewna roztworami żywic termoplastycznych, Acta Universitas Nicolai Copernici. Zabytkoznawstwo i Konserwatorstwo. 1987;11(161): 77 - 103.
  24.  Mrozowski A. Polichromie prezbiterium kościoła parafii Goźlin – Sanktuarium Matki Boskiej Bolesnejw Mariańskim Porzeczu. Dokumentacja konserwatorska. Wojewódzki Urząd Ochrony Zabytków w Warszawie. Delegatura w Siedlcach. 2020.
  25.  Kumala J. Maryja w życiu i duchowości bł. Jerzego Matulaitisa- Matulewicza (1871 - 1927). Salvatoris Mater. 2010;12/3/4: 216-226.
  26.  Janowska W. Prace konserwatorskie w woj. zielonogórskim w latach 1974 – 1986. Ochrona Zabytków. 1990; 43/4 (171): 225 – 229.
mgr inż. arch. Katarzyna Matyszewska-Fuszara, Politechnika Białostocka, Wydział Architektury
ORCID: 0000-0001-8554-7491
mgr inż. arch. Katarzyna Woszczenko, Politechnika Białostocka, Wydział Architektury
ORCID: 0000-0001-5442-9994

mgr inż. arch. Katarzyna Matyszewska-Fuszara, Politechnika Białostocka, Wydział Architektury
ORCID: 0000-0001-8554-7491

Correspondence address: k.matyszewska@pb.edu.pl

Full paper:

DOI: 10.15199/33.2024.11.22

Article in PDF file

Received: 12.08.2024 / Artykuł wpłynął do redakcji: 12.08.2024 r.
Revised: 30.09.2024 / Otrzymano po prawiony po recenzjach: 30.09.2024 r.
Published: 25.11.2024 / Opublikowano: 25.11.2024 r.